W roku 2021 przypada 120. rocznica Strajku Szkolnego Dzieci Wrzesińskich. Protest uczniów Katolickiej Szkoły Elementarnej we Wrześni w 1901 r. był szczególnym przejawem walki o polskość w okresie zaborów. Dzieci, które stanęły w obronie nauczania religii w języku polskim otrzymywały okrutne kary od nauczycieli. Wydarzenia te stały się symbolem walki z germanizacją i o przetrwanie polskiej tożsamości narodowej.

         20 maja 1901 r. dzieci wrzesińskich szkół zbojkotowały naukę religii w języku niemieckim. Uczniów karano chłostą i skazywano na kary więzienia. Mimo represji bojkot języka niemieckiego trwał we Wrześni do 1904 roku. Wzorem dzieci z Wrześni strajk rozpoczęły inne szkoły, m.in. uczniowie z pobliskiego Miłosławia. 4 marca 1901 r. regencja poznańska wprowadziła rozporządzenie nakazujące nauczanie religii w klasach 12- i 13 -latków w języku niemieckim. Katolicka Szkoła Ludowa we Wrześni kupiła dzieciom niemieckie katechizmy, ponieważ nie chcieli ich kupić rodzice. Większość uczniów odmówiła ich przyjęcia. Ci, którzy wzięli katechizmy, oddali je następnego dnia. Prawie 40 uczniów zbojkotowało niemieckie katechizmy. Protestujących w ten sposób przetrzymywano dłużej w szkole, a najbardziej opornych wychłostano. 20 maja 1901 r. 14 uczniów odmówiło nauki niemieckiej pieśni religijnej. Zarządzono karę chłosty. Dziewczęta bito po rękach, a chłopców po pośladkach. Kilka miesięcy później, w listopadzie 1901 r., przed sądem w Gnieźnie stanęło 25 uczestników strajku. Sąd uznał, że był to bunt i zakłócenie porządku publicznego. Uczestników strajku skazano na kary od dwóch do dwóch i pół miesiąca więzienia. Mimo to bojkot języka niemieckiego trwał we Wrześni do 1904 roku. Wzorem dzieci z Wrześni strajk rozpoczęły inne szkoły, m.in. uczniowie z pobliskiego Miłosławia.            
     Mieszkańcy Gminy Wieleń przyłączają się do wspomnień związanych z opisanymi wydarzeniami, a naszym łącznikiem jest duchowy przywódca strajku ks. Jan Laskowski. Młody kapłan rozpoczynał swą służbę od parafii w Wieleniu, w której pracował pod czujnym okiem innego bohatera i obrońcy polskości ks. Proboszcza Antoniego Arendta. Ks. Laskowski spędził w naszym mieście krótki czas, bo zaledwie dwa lata od 1896 do 1898 r. Z pewnością był to ważny okres w życiu młodego kapłana  i obrońcy polskiej mowy i spuścizny narodowej, a za kilka lat obrońcy polskiego pacierza.  Podczas procesów sądowych przeciwko dzieciom i ich rodzicom wspierał represjonowanych. Władze pruskie zażądały więc usunięcia księdza Laskowskiego z Wrześni. Ks. Jan Laskowski przez cały okres swej posługi kapłańskiej, prowadził działalność dobroczynną, np. fundował stypendia dla zdolnej młodzieży, troszczył się o los sierot wojennych, zakładał katolickie stowarzyszenia i związki.  Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego wszedł w skład miejscowego Komitetu powstańczego.
       Wolna Polska uznała zasługi księdza Laskowskiego, nadając mu Krzyż Oficerski orderu  Polonia Restituta.  Po rozpoczęciu II Wojny Światowej ks. Jan Laskowski był poszukiwany przez okupanta. Zmarł na atak serca po przesłuchaniu i rewizji przeprowadzonej na probostwie. Pochowany został na konarzewskim cmentarzu.   
       Księdzu Laskowskiemu poświęcona jest cześć wystawy plenerowej pt. "Księżą Obrońcy Dziedzictwa Ziemi Wieleńskiej", którą można obejrzeć przed budynkiem  Ośrodka Kultury "Strzelnica" w Wieleniu. Z wdzięczności za okazanie niezłomnych, patriotycznych postaw został upamiętniony dla obecnych i potomnych poprzez wywieszenie tablicy z jego nazwiskiem w niszy Kościoła Pw. NMP i Św. Michała Archanioła w Wieleniu, obok wielkich postaci i obrońców polskiego dziedzictwa Ziemi Wieleńskiej ks. Antoniego Rontza oraz ks. Antoniego Arendta.

     Władze Wrześni wspólnie z Prymasem Polski, Instytutem Pamięci Narodowej,  Archiwum Państwowym, Kuratorium Oświaty w Poznaniu oraz Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków przygotowały program obchodów rocznicy strajku. W dniu 31 maja 2021 r. zostanie wyemitowany premierowy pokaz filmu w reżyserii Antoniego Wojtkowiaka "Dzieci Wrzesińskie 1901". Od godz. 16.00 tego dnia,  film będzie dostępny na platformie You tube. Zapraszamy do zwiedzania wystawy oraz na projekcję filmu. Izba Pamięci Ziemi Wieleńskiej zaprasza od 26 maja na wystawę poświęconą wydarzeniu sprzed 120 lat. Burmistrz Wrześni przesłał do Wielenia tablice informacyjne wykonane w formacie 3D, związane z obchodami rocznicowymi strajku dzieci, które zostały wyeksponowane w Izbie.

Udostępnienie informacji:
Marek Doczekalski

Materiały wystawowe pozyskane przez Izbę Pamięci Ziemi Wieleńskiej w Wieleniu od samorządu Miasta i Gminy Września.